19 آبان 1404
آیا شما هم جای خالی AI Overviews را در نتایج جست‌وجوی گوگل احساس می‌کنید و مجبورید که محتوای سایت‌ها را کامل بخوانید؟ قابلیت AI Overviews که با پشتیبانی گوگل و هوش مصنوعی آن یعنی Gemini فعال بود، از دسترس بعضی از کاربران خارج شده است. کاربران، با دسترسی به این قابلیت می‌توانستند، خلاصه‌ای از موضوعی که جست‌وجو کرده بودند را در بالای نتایج جست‌وجوی گوگل بخوانند؛ اما حالا کاربران ایران همانطور که به هوش مصنوعی جمینای دسترسی نداشتند، به AI Overviews نیز دسترسی ندارند. در این مطلب از بلاگ hdm، به عدم نمایش ai overview در ایران، دلایل و راه‌حل‌های جایگزین برای آن اشاره می‌کنیم.
AI Overviews چیست و چرا مهم است؟
قابلیت AI Overviews (AIO)، یکی از جدیدترین امکانات گوگل است که در ماه می سال ۲۰۲۴ (اردیبهشت 1403) معرفی شد. هدف از این قابلیت، ارائه پاسخ‌های خلاصه، دقیق و کاربردی به کاربران در صفحه نتایج جست‌وجوی گوگل بود. با این ویژگی می‌توانستید، بدون نیاز به باز کردن چندین سایت مختلف، خلاصه‌ای از مطالب را در بالای نتایج جست‌وجوی Google مشاهده کنید. فعال بودن AI Overviews در نتایج جست‌وجوی گوگل، به‌دلایل زیر مهم بود:
- مدیریت زمان در هنگام جست‌وجو
- دسترسی سریع به خلاصه اطلاعات از منابع معتبر
- بهبود تجربه کاربری و حرفه‌ای‌تر شدن جست‌وجو در گوگل
- کمک به کاربران برای تصمیم‌گیری یا درک سریع موضوعات
- نیاز نداشتن به باز کردن چندین سایت مختلف و مطالعه کامل محتوای آن‌ها
ایران خارج از فهرست ۲۰۰ کشور دارای دسترسی به AI Overviews
گوگل در اطلاعیه رسمی خود اعلام کرده است که این قابلیت را به‌صورت تدریجی در دسترس کاربران سرتاسر جهان قرار می‌دهد. در حال حاضر، این قابلیت در بیش از ۲۰۰ کشور و منطقه فعال است؛ از جمله:
آلبانی، ارمنستان، امارات متحده عربی، آلمان، استرالیا، اتریش، برزیل، بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، فنلاند، اسپانیا، ژاپن، کره جنوبی، هند، ترکیه، آفریقای جنوبی، مکزیک، نیوزیلند، مالزی، عربستان سعودی، آذربایجان، مصر، عراق، یمن، لبنان، پاکستان، قطر، روسیه، اوکراین و بسیاری از کشورهای دیگر.
از طرفی، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC)، دستوراتی را به پلتفرم گوگل اعلام کرده است؛ طبق این دستورات، گوگل موظف است که بسیاری از خدمات پیشرفته را در کشورهای زیر غیرفعال کند:
- ایران
- کوبا
- کریمه
- سوریه
- سودان
- کره شمالی
دلایل اصلی محدودیت: تحریم‌های آمریکا و قوانین صادراتی
دلیل اصلی غیرفعال بودن قابلیت AIO در ایران، تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در سال 2025 است. گوگل به‌عنوان یک شرکت آمریکایی، موظف است که از قوانین وزارت خزانه‌داری و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) پیروی کند؛ به‌همین دلیل، دسترسی کاربران ایرانی به سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی گوگل، مسدود است.
عدم نمایش aio برای کاربران ایرانی، دلایل دیگری هم دارد که عبارت‌اند از:
- محدودیت در تبادل داده و سرورها: یکی از چالش‌های اصلی تحریم‌ها، ممنوع شدن میزبانی یا پردازش داده کاربران ایرانی روی سرورهای آمریکایی است. قابلیت AIO، از تحلیل داده‌های جست‌وجو و الگوریتم‌های ابری استفاده می‌کند؛ بنابراین، امکان اجرای آن برای IPهای ایران وجود ندارد.
- مقررات سخت‌گیرانه صادرات فناوری: طبق قوانین صادرات فناوری آمریکا، دسترسی غیرمستقیم از طریق شرکت‌های ثالث (مثل Google Cloud یا APIهای Gemini) در شرایط تحریم، مشمول جریمه می‌شود؛ به‌همین دلیل، گوگل با فعالسازی سرویس‌های پیشرفته برای ایران، هرگز ریسک نمی‌کند.
تأثیر عدم دسترسی AIO بر کاربران ایرانی: چالش‌ها و راه‌حل‌های جایگزین
وقتی که AI Overviews برای کاربران ایرانی غیرفعال است، سرعت دسترسی به پاسخ‌ها در نتایج جست‌وجوی گوگل کاهش پیدا می‌کند. قبلاً کاربران می‌توانستند، خلاصه‌ای از معتبرترین منابع را در چند خط ببینند؛ اما حالا مجبور هستند که برای پیدا کردن پاسخ مناسب، چندین سایت را باز کنند و محتوای آن‌ها را کامل بخوانند. با این حال، ابزارها و روش‌های جایگزینی وجود دارند که تا حدی جای خالی AIO را پُر می‌کنند. در ادامه، به 4 مورد از راه‌حل‌های جایگزین اشاره می‌کنیم:
۱. استفاده از VPN برای دسترسی به AIO
ساده‌ترین روش برای مشاهده دوباره AI Overviews، استفاده از VPN با IP کشورهای مجاز مثل ترکیه، آلمان، آمریکا یا امارات است. با تغییر آی‌پی، گوگل تصور می‌کند که شما در مناطق مجاز قرار دارید و بخش خلاصه‌سازی نتایج فعال می‌شود. البته این روش، رسمی نیست و ممکن است که در آینده محدود شود؛ اما فعلاً یکی از کاربردی‌ترین راهکارها برای دسترسی به AIO است.
۲. استفاده از چت‌بات‌های هوش مصنوعی مثل ChatGPT و Perplexity
اگر هدف کاربر، دریافت پاسخ خلاصه و دقیق از منابع مختلف باشد، ابزارهایی مانند ChatGPT یا Perplexity AI می‌توانند جایگزین هوشمندانه‌ای برای AI Overviews باشند. این پلتفرم‌ها با ترکیب هوش مصنوعی و موتور جست‌وجو، پاسخ‌های مفید و کاربردی را ارائه می‌دهند. برای کاربران ایرانی نیز از طریق مرورگر یا اپلیکیشن VPN قابل استفاده‌اند.
۳. استفاده از افزونه‌ها و موتورهای جست‌وجوی پیشرفته
افزونه‌ها یا پلاگین‌هایی مثل Monica AI، Merlin و Wiseone در مرورگر کروم، قابلیت خلاصه‌سازی خودکار صفحات سایت را دارند. با نصب این ابزارها، در هنگام جست‌وجو می‌توانید، خلاصه مقاله‌ها و اطلاعات کلیدی را در همان صفحه مرورگر مشاهده کنید. این افزونه‌ها عملکردی مشابه AI Overviews را شبیه‌سازی می‌کنند، اما مثل آن دقیق و معتبر نیستند.
۴. استفاده از موتورهای جست‌وجوی جایگزین با هوش مصنوعی
موتورهای جست‌وجو پیشرفته مثل You.com و Neeva AI، از مدل‌های هوش مصنوعی برای خلاصه‌سازی نتایج برخوردار هستند؛ همچنین، برخلاف گوگل، محدودیت جغرافیایی کم‌تری دارند. ما کاربران ایرانی می‌توانیم با IP غیر ایرانی از این سرویس‌ها استفاده کنیم و در چند ثانیه، نتیجه‌ای مشابه AI Overviews گوگل دریافت کنیم.
آینده دسترسی: آیا تغییری در راه است؟
در حال حاضر، نشانه‌هایی از رفع محدودیت‌های گوگل برای کاربران ایرانی وجود ندارد؛ اما بعضی از تحولات جهانی در حوزه تحریم‌ها و فناوری، روزنه‌هایی از امید را نشان می‌دهند. با افزایش فشار کاربران برای دسترسی به ابزارهای هوش مصنوعی، احتمالاً سرویس‌هایی مثل AI Overviews در آینده نزدیک در اختیار کاربران ایرانی قرار می‌گیرند. البته این موضوع، به تغییرات جدی در قوانین صادرات فناوری و تصمیم‌گیری‌های سیاسی بین آمریکا و ایران بستگی دارد؛ بنابراین، فعلاً باید واقع‌بین باشیم و از روش‌های جایگزین استفاده کنیم.
درس‌هایی برای دسترسی به فناوری در دنیای تحریم‌ها
محدودیت در دسترسی به سرویس‌هایی مثل AI Overviews گوگل، درس بزرگی درباره آزادی در فضای دیجیتال و توسعه بومی فناوری‌ها به ما می‌دهد. در شرایطی که اختلافات سیاسی باعث محدودیت شده‌اند، کاربران باید به‌دنبال ابزارهای جایگزین و پلتفرم‌های بومی باشند. یادمان باشد که فناوری هوش مصنوعی (AI)، آینده جهان است؛ اما آینده ما به توانایی خودمان در توسعه و بومی‌سازی آن بستگی دارد. برای مطالعه سایر مطالب جدید در زمینه هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته، بقیه مطالب بلاگ hdm را هم بخوانید.
